De bezielde uitvaartbegeleider

De bezielde uitvaartbegeleider bestaat!
Kort geleden trof ik een zaaltje vol aan in Lelystad.

In het kader van mijn eindopdracht bij Meander Uitvaartopleidingen heb ik een workshop 'de bezielde uitvaartbegeleider' gegeven aan medestudenten en uitvaartbegeleiders.

Het was een heerlijke dag waarin ervaringen over het vak uitgewisseld werden, gelijkgestemdheid rondzoemde en de identificatie met de ziel een peulenschilletje bleek.

Nou is de uitvaartwereld een mooie weerspiegeling van het alledaagse leven. Enerzijds is er nog het oude: het beroep dat misschien een weelderig wollen vest had kunnen zijn, maar gekrompen is tot een smal en hard breisel; een plank. Het is - zwart-wit gesteld - de uitvaartbegeleider, die niet veel verder komt dan zijn regelrol en elk gevoel heeft uitgeschakeld. Daarnaast gaat het hem vooral om snel en efficiënt uitvoeren, waardoor nabestaanden in een willoze rol geduwd worden. En tijdens de uitvaartplechtigheid veinst hij wel eens.
Anderzijds is er het nieuwe: het lamswollen truitje. Het is de uitvaartbegeleider die met open mind bij de nabestaanden binnenstapt, tijd neemt, behoeften empathisch peilt en een plechtigheid neerzet waarin de nabestaanden zichzelf herkennen.
Tussen deze twee uitersten zitten uiteraard allerlei mengvormen.

En toch, deze samentrekkende en ruimte scheppende beweging is overal te vinden in onze duale werkelijkheid. Het zijn het ego en de ziel die in een wonderlijke dans elkaar afwisselen.
De televisie biedt vaak een karikaturale versie van dit gegeven. Vooral BN'ers lopen hierin voorop. Hun rol is almaar smaller geworden. Ook hier is de plank gekomen, de duikplank. Daar moeten zij nu letterlijk vanaf springen om nog een beetje in bekende (ego)sferen te kunnen blijven! En kennelijk hebben zij daar een hoop angst en pijn voor over. 
Het programma 'Over mijn lijk' laat de tegenovergestelde beweging zien. Hier zien we mensen die ook duiken, maar nu om hun ziel in versneld tempo toe te laten.

Vanuit onze ware aard streven we naar een bestaan waarin eenheid de stuwende kracht is. En in de uitvaartwereld kun je deze drijfveer heel goed zien. Want van binnenuit is een beweging ontstaan, die gedragen wordt door de uitvaartbegeleiders zelf. Het zijn de uitvaartbegeleiders die zich laten leiden door hart en ziel. Hun werk is juist niet vormvast. Zij zoeken de verbinding met de overledenen (bijvoorbeeld door in gedachten toestemming te vragen bij de laatste verzorging) en de nabestaanden. Zij ervaren de eenheid en dragen die uit. Dat is een energetisch gebeuren dat toch heel goed waarneembaar is voor alle betrokkenen. Alles lijkt dan te stromen. De nabestaanden voelen zich gehoord en gezien. De uitvaartbegeleider lijkt één van hen te zijn. Er wordt opgetild en verdiept. Leven en dood ontmoeten elkaar.

Het lamswollen truitje is een schitterend universeel breiwerk aan het worden. Zo ontstaat het bezielde uitvaartwezen, geïnitieerd en gedragen door de uitvaartbegeleider.

Crematorium

Vanaf het begin van dit jaar volg ik een opleiding tot uitvaartbegeleider nieuwe stijl. Dat is mijns inziens hard nodig want de uitvaartwereld bevindt zich nog in bepaalde opzichten op het niveau van de zestiger jaren van de vorige eeuw. De uitvaartbranche is af en toe net  zo'n  ongemakkelijk plastic oranje stoeltje in een sportkantine.
Ook bij deze beroepsgroep  is er sprake van resonantie. Sommige (tegen elke emotie gepantserde) uitvaartbegeleiders lijken verdacht veel op hun cliënten. De ziel, die niet meer bij het lichaam is, maakt de overledene tot een soort etalagepop. En een aantal 'uitvaartlijers'  vertoont treffende overeenkomsten. 


Mijn vernieuwingsdrang zal zich nog even koest houden, maar mocht ik ooit mijn eigen bedrijf  beginnen, dan weet ik het wel. Af en toe heb ik beelden van wat het idealiter gaat worden: in ieder geval een betaalbare uitvaart, want  het kan vast allemaal goedkoper. Ook verheug ik me op het contact met de ziel van de mens voor en na zijn sterven en heb ik de droom dat ik cursussen sterven ga geven voor springlevenden. Sterven is immers het overgaan naar een andere werkelijkheid.
Enige beroepsdeformatie is al begonnen: ik kijk met 'kistogen' naar mensen en weet daardoor welke maat zij nodig hebben. Ik lees nog veel gretiger rouwadvertenties dan voorheen en heb bovengemiddelde interesse voor welke overledene dan ook. In mijn dorp zwaaide ik al veel naar oudere mensen, maar nu heb ik daar andere gedachten bij.


Inmiddels leer ik heel veel op de opleiding en loop ik in relevante werkgebieden stage, laatst ook in een crematorium. De mensen, die daar werken, moeten onder grote druk presteren met de meest uiteenlopende werkzaamheden. Na het formeel ontvangen van de familie volgt een race tegen de klok. De kist moet er staan, al dan niet geopend met alle ornamenten eromheen. De muziek moet op tijd afgespeeld worden, kapstokken moeten verreden, condoleanceregisters verlegd, mensen naar de koffiekamer geloodst en dan moet de kist met de overledene de oven in. Snel, snel, snel want de volgende plechtigheid staat al weer voor de deur.


Op de dag dat ik als stagiaire meeloop, blijkt de oven te haperen. Nou ja, dat is wel het laatste dat je verwacht bij een crematorium! Nog meer stress dus want er staan nu overledenen in de wachtrij. Pas rond het middaguur kan er weer gecremeerd worden.
De medewerkster, die de scepter zwaait, krijgt het er warm van. Ze loopt met zevenmijlslaarzen op en neer naar de oven. Nee, het is nog niet klaar! Ondertussen moet zij een slecht functionerende collega afblaffen en mij in het kielzog velen. Bij de ontvangst van de zoveelste familie knikken mensen alleen mij nog  toe. Mijn begeleidster nodigt al lang niet meer uit.
Weer terug naar de oven, gelukkig kan de volgende stap aanvangen. Routinematig trekt zij haar colbertje uit, een stofjasje aan en harkt ze de as met een soort grote flessenlikker uit de oven in een bak. Ze is zo druk dat ik haar na afloop erop moet attenderen dat er een veeg as op haar gezicht zit.....
Ik besluit ter plekke dat ik begraven wil worden.


De duizendpoot heeft een overledene op haar gezicht zitten. Ik kan er niet over uit. Als ik haar aan het eind van de dag naar de visie van het crematorium vraag, verwijst zij mij naar de directeur. Zelf is zij het zicht even kwijt.